Markaların Yaygın Ad Haline Gelmesi
Marka adının yaygın ad hâline gelmesi nedir?
Bir işaretin veya adın marka olarak kullanılmasının temel amacı, bir mal veya hizmetin kaynağını göstermek, diğerlerinden ayırt edilmesini sağlamak ve tüketicilerin zihninde bir güven unsuru oluşturmaktır. Bu doğrultuda, bir marka işareti üzerinde hak elde edebilmek için markanın soyut ve somut ayırt edicilik, sicilde gösterilebilirlik ve kaynak gösterme unsurlarını taşıması gerekmektedir.
Ancak, belirli koşullar altında, başlangıçta bu unsurları taşıyan markalar, zamanla tanınmışlık veya piyasada tekel olma gibi faktörlere bağlı olarak ayırt edici niteliklerini kaybedebilir ve yaygın bir ad (jenerik ad) haline gelebilir.
Örneğin, “pimapen” veya “gillette” gibi işaretler, başlangıçta kapsadıkları mal ve hizmetler için yüksek ayırt ediciliğe sahipken, zamanla üzerinde bulundukları ürünleri tanımlayan genel adlar haline gelmiştir.
Yaygın Ad Haline Gelme Durumu
Bir markanın tescil kapsamındaki mal veya hizmetler için yaygın ad (jenerik) haline geldiğinin kabul edilebilmesi için, markanın ayırt edici niteliğini kaybetmesi ve toplumun ilgili kesiminde bu ibarenin artık bir marka olarak değil, bir ürün veya hizmetin adı, türü olarak algılanması gerekmektedir.
Başka bir deyişle, tescilli bir markanın yaygın ad (jenerik) haline gelmesi, artık ayırt edicilik fonksiyonunu yerine getiremeyecek kadar kadar o mal veya hizmetle özdeşleşmesi ve o mal veya hizmetin kaynağını değil, türünü gösterir hâle gelmesidir.1
Yaygın Ad Haline Gelme Sebebiyle Markanın İptali
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 26/1 maddesinde, marka sahibinin fiilleri veya gerekli önlemleri almaması sonucu markanın, tescilli olduğu mal veya hizmetler için yaygın bir ad haline gelmesi, markanın iptal sebepleri arasında düzenlenmiştir.
Bu hükme göre, markanın yaygın ad haline gelmesi sebebiyle iptal talebinin yapılabilmesi için, marka sahibinin bu duruma icrai veya ihmali davranışları ile yol açmış olması gerekmektedir.
Marka sahibinin markasının bir ürün veya hizmetin genel adı şeklinde kullanılmasına itiraz etmemesi, bu tür kullanımlara karşı şikayet veya dava yoluna başvurmaması durumunda, markanın yaygın ad haline gelmesine ihmali davranışlarıyla sebep olduğu kabul edilecektir. Ancak marka sahibinin bu sonucu önlemek amacıyla hukuk ve ceza davaları açmak suretiyle çaba gösterdiği ve markasını korumaya çalıştığı durumlarda, gerekli önlemleri almış olması sebebiyle markanın iptaline karar verilmesi mümkün değildir.2
Marka sahibinin markasını bir ürün veya hizmetin genel adı olacak şekilde, reklam veya tanıtım faaliyetlerinde kullanması durumunda, markanın yaygın ad hâline gelmesine marka sahibinin ihmali davranışları sebep olmuş sayılacaktır.
Yaygın Ad Hâline Gelmiş Markaların Tescili
Yaygın ad hâline gelmesi sebebiyle iptal edilen markalar, iptal edildiği sınıflarda ayırt edici niteliklerini kaybetmiş olduğundan yeniden tescil edilemez. Bununla birlikte markanın yalnızca belirli bir mal veya hizmet bakımından yaygın ad (jenerik) haline gelmesi durumunda ise ilgili markanın başka bir mal veya hizmet bakımından tesciline engel bulunmamaktadır.
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU E. 2017/11-2497 K. 2021/631 T. 27.5.2021
YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ E. 2013/16434 K. 2014/5461 T. 20.3.2014